1000 din per kilogram
No certificate
Zbog čega je važno da pri razmišljanju o kupovini organskih ili domaćih proizvoda razumete osnovne pojmove koji su vezani za organsku hranu i proizvode?
Nedoumice oko toga da li je neki proizvod organski, ili je on tek u procesu da to postane mnoge dovodi u zabunu, pa se u takvoj situaciju često ne pravi razlika u odnosu na konvencionalne proizvode.
Osim pojmova vezanih za same proizvode važno je da znate i pojmove koji se najčešće vezuju za organsku poljoprivredu. Tako ćete saznati i prednosti organske proizvodnje i otkriti način kako da prepoznate organski proizvod ili čak da se raspitate kod proizvođača kako je nešto uzgajano.
Kreirali smo za vas vokabular organske proizvodnje koji će vam pomoći da u potpunosti razumete kako se proizvodi organska hrana i koje su to značajne razlike u odnosu na konvencionalnu proizvodnju.
1. Organski proizvod
Organski proizvodi su hrana koje je uzgajana u kontrolisanoj sredini, na čistom zemljištu bez pesticida i hemikalija. Karakterističnog je mirisa, boje i ukusa.
- U prodavnicama se autentični organski proizvodi prepoznaju po posebnom logotipu koji dodeljuje država nakon strogo kontrolisanog procesa dobijanja sertifikata “organski proizvod”.
2. Organsko gazdinstvo
U Srbiji postoje dva tipa organizovanja organskih proizvođača. Jedni su samostalni i imaju direktnu saradnju sa kontrolnom organizacijom. Drugi su kooperanti i zajedno sa drugim gazdinstvima podležu grupnoj sertifikaciji i svoje proizvode plasiraju preko kompanija koje to otkupljuju.
3. Organski proizvođač
Organski usevi čuvaju poljoprivredni biodiverzitet
Organski proizvođači u Srbiji su uglavnom mala porodična gazdinstva koji često imaju integrisane proizvodnje koje podrazumevaju da se bave istovremeno i stočarstvom i ratarstvom.
- Specijalizovana gazdinstva se bave isključivo ratarstvom ili povrtarstvom.
4. Sertifikovani organski proizvod
Posebnom oznakom koja označava sertifikovani organski proizvod odvajaju se pravi organski proizvodi od onih lažnih.
- Na sertifikovanim organskim proizvodima postoji etiketa koja sadrži sve informacije u skladu sa zakonskom regulativom na osnovu kojih možete da procenite da li kupujete sertifikovan organski proizvod.
5. Proces sertifikacije
Najvažniji proces za svakog organskog proizvođača koji vama kao kupcu daje sigurnost u tome da li se pri uzgoju nekog proizvoda proizvođač pridržavao strogih procesa organske proizvodnje.
Sertifikacija je postupak koji sprovode ovlašćene kontrolne organizacije za organsku poljoprivredu i na osnovu kojeg izdaju pismeno uverenje – sertifikat, kojim potvrđuju da je organski proizvod proizveden u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji (Sl.glasnik RS, br. 30/10).
- Sertifikat se izdaje na osnovu izveštaja stručne kontrole i važi godinu dana od dana izdavanja, nakon čega sledi resertifikacija, odnosno obnova sertifikata za naredni proizvodni ciklus, dakle, ovaj postupak se ponavlja svake godine.
6. Sertifikaciono telo
Organizacije koje postavlja država u skladu sa Zakonom, a koje za cilj imaju proveru organskih proizvođača i kontrolu sprovođenja procesa u organskoj proizvodnji u skladu sa zakonima i standardima.
7. Period konverzije
Kada u prodavnici ili na pijaci ugledate proizvod iz perioda konverzije, znajte da je proizvođač već započeo uzgoj po organskim principima, ali za to još nema sertifikat jer se nalazi u periodu konverzije odnosno prilagođavanja uslovima organske proizvodnje, koja traje tri godine. Nakon toga, ukoliko je ispunio sve uslove i prošao stroge provere, proizvod postaje organski.
8. Proizvodi iz perioda konverzije
U toku tri godine koliko traje proces dobijanja sertifikata odnosno pripremanja zemljišta i uzgoja po organskim principima, organskim proizvođačima je dozvoljeno da prodaju ove proizvode ali sa naznakom da su iz perioda konverzije. Njihova nutritivna svojstva su sličnija onom organskom neko konvencionalnom proizvodu.
- Ono što razlikuje proizvode u periodu konverzije u odnosu na organske proizvode jeste što oni iz perioda konverzije nemaju oznaku organskog proizvoda.
9. Nacionalni znak
Proizvod koji je proizveden u skladu sa standardima organske proizvodnje i zakonom mora da sadrži nacionalni znak, odnosno poseban logotim na vidiljivom mestu, sa jasnim natpisom.
Nacionalni znak garantuje da je proizvod prošao kroz proces kontole i sertfikacije u skladu sa strogim regulativama od strane sertifikacionog tela, koje opet kontroliše Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine.
10. Prefiksi na deklaracijama
Prilikom kupovine organskih proizvoda trebalo bi da postoji doza opreza budući da oznake “Eko”, “Bio”, pa i “Organsko” ne znače da je proizvod organski.
- Jedino kada proizvod ima sertifikat, mora da ima i odgovarajuću etiketu odnosno logotip koji potvrđuju njegovu ispravnost.
11. Domaći proizvodi
Kada na hrani koju kupujete uočite oznaku “domaće”, nije reč o organskom proizvodu jer se proizvođač nije upustio u proces sertifikacije. Takvi proizvodi se uglavnom dobijaju prirodno, bez upotrebe bilo kakvih veštačkih preparata, bilo da je reč o uzgoju biljaka ili životinja.
12. Proizvodi iz slobodnog uzgoja
Proizvodi iz slobodnog uzgoja nisu organski, ali podrazumevaju organske principe uzgoja. Jedina razlika je to što takođe nemaju sertifikat.
Jaja iz slobodnog uzgoja znače da su kokoške odgajane u dvorišu, ne u kavezu.
13. Proizvodi od životinja hranjenih travom
Nisu u pitanju organski proizvodi, ali se proizvođači pridržavaju organskih principa odgoja i koriste prirodne metode. Primera radi, u Zapadnoj Srbiji potpuno prirodno uzgajaju goveda, ali je skladištenje preskupo prilagoditi organskim principima zbog čega mali proizvođači nemaju ambiciju da sertifikuju proizvodnju da cela bude organska.
14. Konvencionalna poljoprivreda
U svetu se trenutno najveći deo poljoprivredne proizvodnje obavlja na konvencionalan način koji podrazumeva postizanje maksimalnih prinosa određenih kultura. Dok je sa druge strane slučaj takav da se ova vrsta poljoprivrede smatra najvećim zagađivačem prirode i njenih resursa.
- Maksimalni prinosi u intenzivnoj poljoprivrednoj proizvodnji se postižu upotrebom mineralnih đubriva i agrohemikalija - pesticida, hormona, sredstava za zaštitu bilja - koji negativno utiču na prirodnu sredinu.
15. Poljoprivredni diverzitet ili biodiverzitet
Odnosi se na očuvanje različitih vrsta useva koji mogu uspeti na ovim područjima. Adekvatan poljoprivredni diverzitet odlikuje našu ishranu i štiti od monokultura, odnosno forsiranja jedne vrste useva. U okviru organske poljoprivrede cilj je podsticati biodiverzitet i pčuvanje starih sorti useva.
- Praksa gajenja monokulture je bila jedan od činilaca u nekoliko poljoprivrednih katastrofa, uključujući kolaps evropske industrije vina krajem XIX veka i epidemiju plamenjače lista kukuruza (SCLB) na jugu SAD 1970. godine. Propast useva krompira u Irskoj 1846. godine uzrokovala je smrt milion ljudi i emigriranje još oko dva miliona. To je bio rezultat gajenja samo dve sorte krompira, obe neotporne na bolest Phytophthora infestance koja se pojavila 1845. Godine.
16. Regenerativna agrokultura
Biljka iz koje će izrasti predivan paradajz
Holistički pristup poljoprivrednoj proizvodnji gde se proizvođači oslanjaju na moć prirode, odnosno na prirodna svojstva biljaka i životinja u obogaćivanju i zaštiti useva, biljaka i životinja. Trend holističke poljoprivrede jedan je od principa organske proizvodnje koji postaje sve popularniji u svetu.
17. Veštački pesticidi
Skoro sva sredstva koja se ubrajaju u zaštitu biljaka okarakterisana su kao otrovi, zbog čega su posebno propisana pravila za njihovu upotrebu u određenoj sredini. Njihova uloga je pre svega u selektivnom uništavanju, a mogu se svrstati prema nameni, poreklu i načinu delovanja.
18. Veštačka đubriva
Uglavnom se koriste kako bi se poboljšao rast i kvalitet biljke. Može biti organsko i neorgansko. Neorgansko je ono štetno koje u većim količinama može da uništi biljku. Uglavnom služi za povećanje prinosa u konvencionalnoj poljoprivredi.
19. Eko - friendly metode uzgoja
Ako na proizvodu uočite da je proizvod uzgajan u ekološkoj sredini, znači da je u pitanju kontrolisan uzgoj uz poštovanje prirodne sredine i uz pomoć prirodnih sredstava koji su tipični u organskoj proizvodnji. Sa druge strane uprkos tome, i dalje nije reč o sertifikovanom organskom proizvodu.
20. Kombinovanje poljoprivrednih tehnika
U organskoj proizvodnji se najčešće kombinuju tehnike u poljoprivredi kako bi se nadomestio nedostatak zaštitnih pesticida koji nisu dozvoljeni u organskoj poljoprivredi. Zbog toga organska poljoprivreda zahteva više fizičkog rada i brige oko svake biljke pojedinačno.
21. Rok trajanja organskih proizvoda
Organskim proizvodima se ne dodaju aditivi koji im produžuju svežinu i trajnost pa ćete tako najlakše i uočiti koliko je neki proizvod zdrav. Pritom se ne misli na to da kad vidite crvljivu jabuku na pijaci da je u pitanju organska jabuka, već voćka koja je zapuštena i o kojoj se nije vodilo računa.
22. Kompostiranje
Kompostiranje je najprirodniji i najstariji način recikliranja biootpada od kojeg nastaje organsko đubrivo koje se koristi u bogaćenju zemljišta za organsku proizvodnju.
Kompost se može praviti od prirodnih otpadaka hrane i biljaka, ali i od papira, koštica i drugih otpadaka iz kuhinje.
23. Rotacija useva
Pojam rotacije useva pre svega označava samu suštinu organske proizvodnje. Doprinosi samom sistemu i štiti organsku sredinu tako što bogati zemljište različitim usevima na istom zemljištu.
Rotacija useva kao što je detelina hrane zemljište dok kasnije primera radi krompir to koristi.
- Kada zemljište “odmara” seju se biljke koje služe kao zelenišno đubrivo.
Neke biljke, kao što je detelina, dodaju hraniva u zemljište - dok pšenica i krompir koriste hraniva.
- Rotacija često podrazumeva i period "odmaranja" pojednih parcela za jednu sezonu ili duže, tada se na takvim parcelama seje trava ili biljke koje daju "zelenišno đubrivo".
24. Zelena đubriva
Zelenišna đubriva su biljke koje se seju u periodima odmaranja drugih biljaka na određenom zemljištu ako je za cilj imaju da nahrane i obogate zemljište potrebnim mineralima koje će druge biljke koristiti. Primer zelenišnog đubriva su detelina, lucerka, heljda bob i druge.
25. Kontrola korova
Suzbijanje korova u organskoj poljoprivredi znatno je otežano budući da se ne koriste nikakva sredstva hemijskog porekla. Pored višestrukog fizičkog rada u organskoj proizvodnji, potrebno je poznavati prirodu korova i eventualno mu naći neku drugu svrhu.
- Kontrola korova se najčešće rešava preventivom korišćenjem metode plodoreda odnosno menjanje setve useva u odnosu na određen prostor i vreme.
26. Malčiranje
Malčiranje predstavlja prekrivanje zemljišta različitim organskim i sintetičkim materijalom. Nastiranje (malčiranje) zemljišta ima za cilj sprečavanje razvoja korova.
- Najznačajnija prednost ove tehnike u organskom povrtarstvu je ranije sazrevanje plodova.
Takođe, zbog manjeg kontakta sa zemljištem, plodovi su čistiji, kvalitetniji i smanjeno je propadanje zbog truleži.
27. Prirodni pesticidi
Upotreba sintetičkih preparata u organskoj proizvodnji nikako nije dozvoljena, te je zbog toga u praksi upotreba “domaćih”, prirodnih pesticida koja je sve više zastupljena i proizvođači neretko samostalno prave proverene i delotvorne alternativne pesticide.
28. Zaštita životne sredine
Za razliku od konvencionalne, organska proizvodnja zasniva se na biološkoj ravnoteži sistema zemljište-biljka-životinja-čovek. Proizvodnjom pa i kupovinom organskih proizvoda čuva se zdravlje ljudi, biljaka i životinja u eko sistemu te prirodan ciklus života oko nas.
- Organska proizvodnja je sistem održive poljoprivrede koji se bazira na visokom poštovanju ekoloških principa putem racionalnog korišćenja prirodnih resursa, upotrebe obnovljivih izvora energije, očuvanja prirodne raznolikosti i zaštite životne sredine.
29. Životinje prijatelji
Nisu svi insekti štetočine
Osim biljaka koje služe da preventivno obogate i sačuvaju zemljište i biljke tako i pojedine životinje služe da zaštite biljke od štetočina čime se biološki aspekt u organskoj proizvodnji zaokružuje.
30. Internacionalni standardi
Čak i pojava velikog broja standarda uzrokovala je konfuziju kod potrošača i smanjila poverenje potrošača u organske proizvode. Kako sertifikovan proizvod olakšava plasman proizvoda na domaće i strano tržište obratila se posebna pažnja problemu sertifikacije hrane.
- Na nivou EU prvo je prihvaćena Regulativa 2092/91 koja sadrži osnovna pravila organske proizvodnje.
- Nekoliko godina kasnije prihvaćena je i Regulativa 1804/99, koja sadrži pravila vezana za proizvodnju, označavanje i inspekciju najznačajnijih životinjskih vrsta.
- Regulativa 2078/02 je naknadno usvojena i definiše šemu podrške farmerima koji se bave organskom poljoprivredom kao i programe koji se bave promocijom organske poljoprivrede.
- IFOAM standardi prepoznati kao internacionalni i oni su osnovni standardi za organsku proizvodnju i preradu (uzgoj, proizvodnja, prerada i skladištenje).
- Republika Srbija ima nacionalni Zakon o organskoj poljoprivredi („Sl. Glasnik RS „br. 62/06).
PODELI SA PRIJATELJIMA
Imate li još pitanja?
Pišite nam u komentarima o kojim pojmovima i procesima želite više da saznate.
Ako želiš da počneš da se baviš organskom proizvodnjom, saznaj više o obaveznoj literaturi za početnike.
Join now or Login to leave a comment